Arabuluculuk, alternatif çözüm yollarından biri olup, seçimlik nitelikteki ihtiyari bir başvuru yoludur.

Arabuluculuk kurumu, geçmiş değil gelecek üzerinden anlaşma sağlanmasına yönelik bir kurumdur.

Arabuluculuk kurumu, 22.06.2013 yürürlük tarihli 6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve 26.01.2013 tarihli Yönetmelik’te düzenlenmiştir.

Arabuluculuk Nedir?(K. md.2/1-b)

Sistematik teknikler uygulayarak, görüşmek ve müzakerelerde bulunmak amacıyla tarafları bir araya getiren, onların birbirlerini anlamalarını ve bu suretle çözümlerini kendilerinin üretmesini sağlamak için aralarında iletişim sürecinin kurulmasını gerçekleştiren, uzmanlık eğitimi almış olan tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin katılımıyla ve ihtiyari olarak yürütülen uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Arabuluculuk Faaliyetinin Nitelikleri?(K. md.3,4; Yön. md.5,6)

• İradilik: Arabulucuya başvuru iradi olduğu gibi, bu süreçten vazgeçilmesi de iradidir. Sürecin devam ettirilmesi için zorlamada bulunulamaz.
• Eşitlik: Taraflar, arabulucuya başvuru sırasında ve sürecin devamı sırasında eşit haklara sahiptirler.
• Gizlilik: Arabulucu, bu faaliyet sırasında sunulan ve diğer şekillerde elde ettiği belge ve bilgileri saklamakla yükümlüdür. Gizlilik kuralına aykırılık durumunda arabulucu, sicilden silinebilir ve hukuki ve cezai sorumluluğu da mevcuttur.

Aksi kararlaştırılmamışsa, taraflar ve vekilleri de, bu gizlilik kuralına uymak zorundadırlar.

Bazı Beyan ve Belgelerin Kullanılamaması(K. md.5; Yön. md.7)

1-Taraflar,

2-Arabulucu ve

3-Arabuluculuğa katılanlar da dahil olmak üzere 3. kişiler;

Uyuşmazlıkla ilgili olarak hukuk davası açıldığında ya da tahkim yoluna başvurulduğunda, aşağıdaki beyan ya da belgeleri delil olarak ileri süremez ve bunlar hakkında tanıklık da yapamazlar:

• Taraflarca yapılacak bir arabuluculuk faaliyeti veya bir tarafın arabuluculuk faaliyetine katılma isteği
• Uyuşmazlığın arabuluculuk yolu ile sona erdirilmesi için taraflarca ileri sürülen görüşler ve teklifler
• Arabuluculuk faaliyeti esnasında, taraflarca ileri sürülen öneriler veya herhangi bir vakıa veya iddianın kabulü
• Sadece arabuluculuk faaliyeti dolayısıyla hazırlanan belgeler.

Arabuluculuk Faaliyetini Kimler Yürütebilir?

Arabuluculuk faaliyetini yürüten ve Bakanlıkça düzenlenen arabulucular siciline kaydedilmiş gerçek kişiye “arabulucu” denir.(6325 s. K.md.2/1-a)

Arabuluculuk faaliyeti için sicile kayıtlı olmak gerekmektedir. Sicile kayıt sırasında ve her yıl için arabuluculuk faaliyetini yürüten gerçek kişinin Maliye’ye aidat ödemesi gerekmektedir.

Arabuluculuk eğitimi, hukuk fakültesinden mezun olduktan sonra 5 yıllık asgari kıdem kazanmış kişiler tarafından alınan toplan 48 saatlik bir eğitimdir. Eğitim hukuk fakülteleri, TBB veya Türkiye Adalet Akademisi tarafından verilmektedir. Bu eğitimin tamamlanmasının ardından, eğitimin tamamlandığına ilişkin bir belge verilir. Eğitimi tamamlayanların sicile kaydolabilmeleri için ise, yazılı ve uygulamalı sınavlarda başarılı olmaları gerekmektedir.

Ayrıca arabulucu olmaya hak kazananların her yıl en az 8 saatlik bir yenileme eğitimi de almaları gerekmektedir.

• Taraflar, uyuşmazlığın çözümünde yardımcı olacağına inanıyorlarsa güvendikleri ve sicile kayıtlı olmayan ve bu eğitimi almayan bir kişiyi de arabulucu olarak görevlendirebilirler. Ancak bu görevlendirme geçici nitelikte olup, bu kişi, bu sırada “arabulucu” sıfatını da kazanmaz. Bu kişi, yalnızca o uyuşmazlığa münhasır olarak faaliyette bulunabilir.

Böyle bir arabuluculuk faaliyeti, ilgili Kanun’da belirtilen diğer sonuçları da doğurmaz.

Arabulucunun Nitelikleri?

Tarafsız,

Özenle ve

Şahsen görevini yerine getirmelidir.

Taraflar arasındaki eşitliği gözetmekle yükümlüdür.

Arabulucu, tarafsızlığından şüphe edilmesini gerektirecek önemli bir durumun varlığı hâlinde, bu hususta tarafları bilgilendirmekle yükümlüdür. Bu bilgilendirmeye karşın taraflar birlikte talep ederlerse, arabulucu görevine devam edebilir.

Arabuluculara İlişkin Yasaklar?

Arabulucu, bu sıfatla görev yaptığı uyuşmazlıkla ilgili olarak açılan davada, daha sonra taraflardan birinin avukatı olarak görev üstlenemez.

Arabulucuların iş elde etmek için reklam sayılabilecek nitelikte hareketlerde bulunmaları yasaktır.(Reklâm yasağı)

Arabulucuya Ne Zaman Başvurulabilir?(K. md.13; Yön. md.17)

• Dava açmadan önce veya
• Dava açıldıktan sonra tarafların anlaşması suretiyle arabulucuya başvurulabilir.

Aksi kararlaştırılmadıkça, taraflardan birinin arabulucuya başvuru teklifine 30 gün içinde diğer taraf olumlu cevap vermez ise, bu teklif reddedilmiş sayılır.

Arabuluculuk Yöntemine Hangi Durumlarda Başvurulabilir?(K. md.1/2)

• Uyuşmazlık, özel hukuka ilişkin (yabancılık unsuru taşıyan uyuşmazlıklar da dahil olmak üzere) olmalıdır.
• Uyuşmazlık, tarafların üzerinde serbestçe tasarrufta bulunabilecekleri bir iş veya işleme ilişkin olmalıdır.
• Uyuşmazlık, aile içi şiddet iddiasını içermemelidir.

Arabulucu Nasıl Seçilir?(K. md.14; Yön. md.18)

Aksi kararlaştırılmamışsa, arabulucu/arabulucular kural olarak taraflarca seçilir.

Arabuluculuk sözleşmesi, maddi hukuka ilişkin bir sözleşmedir. Sözleşmenin tarafları, taraflar ve arabulucu olarak seçilen kişi/kişilerdir.

Arabuluculuk sözleşmesi, hukuki niteliği bakımından “vekâlet sözleşmesi” niteliğindedir.(TBK md.502)

Arabuluculuk Sürecinin Başlaması ve Sürelere Etkisi?(K. md.16; Yön. md.20)

Arabuluculuk süresinin başlamasından sona ermesine kadar geçirilen süre, zamanaşımı ve hak düşürücü sürelerin tespitinde dikkate alınmaz.

• Dava açılmadan önce arabulucuya başvuru durumunda; süre, tarafların ilk toplantıya davet edilmeleri ve taraflarla arabulucu arasında sürecin devam ettirilmesine ilişkin anlaşmaya varılıp bunun bir tutanakla belgelendirildiği tarihten itibaren başlar.
• Dava açıldıktan sonra arabulucuya başvuru durumunda; mahkemenin tarafları arabuluculuğa davetinin taraflarca kabulü ya da tarafların arabulucuya başvuru konusunda duruşma dışında anlaştıklarını mahkemeye yazılı olarak beyan ettikleri ya da duruşmada bu beyanlarını tutanağa geçirdikleri tarihten itibaren işlemeye başlar.

Dava Açıldıktan Sonra Başvurulan Arabuluculuk Faaliyetinin Süresi Ne Kadardır?(K. md.15; Yön. md.19)

Dava açıldıktan sonra tarafların birlikte arabulucuya başvuracaklarını beyan etmeleri durumunda yargılama, 3 AY’ı geçmemek üzere ertelenir.

Bu süre, taraflardan birinin başvurusu üzerine ve bir defayı geçmemek üzere, 3 aya kadar uzatılabilir.

Arabuluculuk Usulü?(K. md.15; Yön. md. 19)

Taraflar, arabuluculuk usulünü serbestçe kararlaştırabilirler.(Emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak kaydıyla)

Usul taraflarca kararlaştırılmamış ise, arabulucu;

• Uyuşmazlığın niteliği,
• Tarafların istekleri ve
• Uyuşmazlığın çözülmesi için gerekli usul ve esasları göz önüne alarak uygulanacak olan usulü belirler.

Arabulucunun, seçildikten sonra en kısa zamanda tarafları ilk toplantıya davet etmesi gerekir.

Taraflar, müzakerelere, bizzat ya da vekilleri aracılığıyla katılabilirler.

Arabulucu, sürecin yürütülmesi sırasında taraflara hukuki tavsiyelerde bulunamaz; taraflara zorlamada bulunamaz ve müzakereler sırasında geliştirilen çözüm önerisini kabul etmeleri için tarafları zorlayamaz. Arabulucunun, uyuşmazlık hakkında herhangi bir karar vermesi de mümkün değildir.

Arabulucunun Yapamayacağı İşlemler Nelerdir?(K. md.15; Yön. md.19)

Niteliği gereği, yargısal bir yetkinin kullanımını gerektirdiği için hakim tarafından yapılması gereken işlemlerin(Keşif, bilirkişiye başvuru, tanık dinleme gibi), arabulucu tarafından yapılması mümkün değildir.

Arabuluculuğun Sona Ermesi?(K. md.17; Yön. md.21)

Arabuluculuk faaliyeti şu hâllerde sona erer:

• Tarafların anlaşmaya varmasıyla
• Tarafların, anlaşarak arabuluculuk faaliyetini sona erdirmeleri durumunda
• Arabulucunun, taraflara danıştıktan sonra, arabuluculuk için daha fazla çaba sarf etmenin gereksiz olduğunu anlaması durumunda
• Taraflardan birinin, arabuluculuk faaliyetinden çekildiğini karşı tarafa ya da arabulucuya bildirmesi durumunda
• Uyuşmazlığın arabuluculuğa elverişli olmadığının veya CMK gereğince uzlaşma kapsamına girmeyen bir suçla ilgili olduğunun tespit edilmesi durumunda sona erer.
• Arabuluculuk faaliyeti sırasında taraflardan birinin ölümü durumunda da arabuluculuk sona erer.

Arabuluculuk faaliyeti sonunda; tarafların anlaştıkları ve anlaşmadıkları hususlar ile arabuluculuk faaliyetinin nasıl sonuçlandığı bir tutanak ile belgelendirilir ve bu belge arabulucu, taraflar ve vekillerince imzalanır.

Arabulucu, bu tutanağın bir örneğini, arabuluculuk faaliyetinin sone ermesinden itibaren 1 ay içinde Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü’ne gönderir.

Arabuluculuk faaliyeti sırasında bu kişi, hukuki ve fiili sebeplerle görevini yapamayacak duruma gelirse; tarafların üzerinde anlaştığı yeni bir arabulucu ile süreç kaldığı yerden devam eder.

Arabuluculuk Faaliyeti Sonunda Tarafların Anlaşmaya Varması Durumunda?(K.md.18; Yön. md.22)

Arabuluculuk faaliyeti sonucunda tarafların anlaşmaya varması durumunda, anlaşmanın kapsamına ilişkin olarak bir “anlaşma belgesi” düzenlenir ve bu belge arabulucu ile taraflarca imzalanır.

• Dava açılmadan önce arabuluculuğa başvurulmuşsa, anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, asıl uyuşmazlık hakkındaki görev ve yetki kurallarına göre belirlenecek olan mahkemeden talep edilebilir.
• Davanın görülmesi sırasında arabuluculuğa gidilmesi durumunda ise, varılan anlaşmanın icra edilebilirliğine ilişkin şerh verilmesi, davanın görüldüğü mahkemeden talep edilebilir.

Arabuluculuk anlaşmasına icra edilebilirlik şerhinin verilmesi, çekişmesiz yargı işi niteliğindedir ve bu incelemenin dosya üzerinden de yapılması mümkündür.

Ancak aile hukukuna ilişkin hukuki uyuşmazlıklarda inceleme duruşmalı olarak yapılır. Bu incelemenin kapsamı, anlaşmanın içeriğinin arabuluculuğa ve genel hükümlere göre cebr-i icraya elverişli olup olmadığı ile sınırlıdır.

Şerh verilmesi için mahkemeye yapılan başvuru ile bunun üzerine verilecek kararlara karşı ilgilisi, istinaf yoluna gidilebilir.

Anlaşma belgesine icra edilebilirlik şerhi verilmesi için mahkemeye yapılacak olan başvuru ile bunun üzerine verilecek kararlara karşı ilgili tarafından istinaf yoluna gidilmesi durumunda, maktu harç alınır.

Arabuluculuk Anlaşma Belgesinin Hukuki Niteliği Nedir?(K. md.18; Yön. md.22)

Anlaşmanın icra edilebilir olduğuna ilişkin olarak alınacak şerh ile birlikte bu anlaşma, “İlam Niteliğinde Belge” sayılır.

Arabulucunun Ücret İsteme Hakkı?

Arabulucu, faaliyeti karşılığı ücretini ve yaptığı masrafları isteyebilir. Avans da isteyebilir.

Aksi kararlaştırılmadıkça, arabuluculuk ücreti, faaliyetin sone erdiği tarihte yürürlükte bulunan Tarifeye göre belirlenir. Arabulucunun, bunun dışında bir karşılık talep edemez; buna ilişkin anlaşmalar batıldır.

Ücret ile masrafların, taraflarca eşit olarak ödenmesi gerekir.

Arabuluculuk Faaliyeti Kapsamında Avukatla Temsil Mümkün Müdür?(Yön. md.19)

Taraflar, arabuluculuk faaliyeti kapsamında kendilerini vekilleri aracılığıyla temsil ettirebilirler. Ancak bunun için vekâletnamede avukata ÖZEL YETKİ’nin verilmiş olması gerekmektedir.