İbra nedir?

Yargıtay 13.HD yerleşik kararlarına göre ibra,  alacaklının alacak hakkından vazgeçmesini ve bu suretle borçlunun borçtan kurtulmasını sağlayan akittir.

Yargıtay 9.HD yerleşik kararlarına göre ibra sözleşmesi, ibraname adıyla anılmakta olup ibraname, işverenin, işçiye olan borcunun ödendiğini veya borcun sona erdiğini ispatlayan belgedir. Daire birçok kararında miktar içeren ibranamenin makbuz hükmünde oluşu ve ibranamenin dar yorumlanması gerektiği, savunma ile çelişmesi halinde savunma ile çelişen haklar açısından ibranın geçersiz sayılacağı üzerinde durulmuştur.

Yargıtay 21.HD yerleşik kararlarına göre, alacaklının alacak hakkından vazgeçmesini ve bu suretle borçlunun borçtan kurtulmasını kapsayan akde ibra denir. İş kazaları sonucunda meydana gelen maddi ve manevi zararların ödendiğine dair zarar gören tarafından düzenlenen bu nitelikteki belgeler de dairece ibraname olarak adlandırılmaktadır.

İBRANAMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ
Borçlar Hukuku Yönünden

Alacaklının alacak hakkını kısmen veya tamamen sona erdiren iki taraflı bir tasarruf işlemidir. Uygulamada, alacaklının  imzaladığı ibra belgesinin borçlu tarafından teslim alınması ile akit kurulmuş sayılmaktadır. İbra, bir tasarruf işlemidir. Bu nedenle hem hukuki işlem ehliyetine hem de tasarruf ehliyetine sahip olmak gerekir.

Vekilin, asil adına ibraname düzenleyebilmesi için bu konuda vekaletnamesinde özel bir yetki bulunması gerekmektedir.

Henüz doğmamış bir alacak için düzenlenen ibraname geçersizdir.

Borçlar Hukuku uygulamasında ibra sözleşmesinin şekli konusunda bir düzenleme yoktur.

Yargıtay 13.HD’nin yerleşik kararlarına göre eğer belgede miktar yazmıyor fakat hangi alacak için düzenlendiği anlaşılıyorsa, bu durumda da ibranın geçerli olduğu, ancak savunma ile çelişen ibranamelerin geçersiz olduğu dile getirilmektedir.

İBRANAMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ
İş Hukuku Yönünden

Alacaklı olan işçinin, borçlu olan işverenden olan alacağını kısmen veya tamamen aldığına veya bu alacağın ödenmiş sayıldığına dair düzenlediği belgeler ibraname olarak adlandırılmıştır.

Ayrıca, iş kazalarından sonra zarar gören sigortalı veya hak sahiplerinin zarar verenden aldıkları maddi ve manevi tazminat bedelleri için düzenledikleri belgeler, ibraname olarak kabul edilmiştir.

İBRANAMENİN UNSURLARI
Ticaret Hukuku Yönünden

6102 Sayılı TTK m. 448 ve 409’a göre, anonim şirketler kurulunun ; şirket yönetim kurulu üyelerini, yöneticilerini ve denetçilerini yaptıkları görevlerinden dolayı ibra yetkisi bulunmaktadır.

İbra, bir genel kurul işlemi olarak kabul edildiği için bu işlem veya karar Borçlar Hukuku anlamında bir ibra sözleşmesi olarak nitelendirilmez.

İBRANAMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ
Usul Hukuk Yönünden

İbraname dava tarihinden önce düzenlenmişse davaya cevap aşamasında bildirilmesi ve ön inceleme aşamasında sunulması gerekir.

İbraname yargılama sırasından düzenlenirse her aşamada ileri sürmek mümkündür.

İbraname yargılama bittikten sonra düzenlenirse karar Yargıtay’ca ibranamenin değerlendirilmesi gerektiği yönünden bozularak mahkemesine gönderilecektir.

İBRANAMENİN UNSURLARI
İş Hukuku Yönünden

Taraflar arasında iş sözleşmesinden ya da iş kazasından doğan bir alacak olmalıdır.

Bu alacak ibranamenin düzenlendiği sırada doğmuş ve çekişmesiz olmalıdır.

Alacaklı ile borçlunun ibra sözleşmesi düzenlemesi konusunda iradelerinin birleşmesi ve tarafların fiil ehliyetine sahip olmaları gerekir.

İbra sözleşmesi yazılı şekilde düzenlenmelidir.

İbra sözleşmesinin düzenlenme tarihi itibarıyla, iş sözleşmesinin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş olması gerekir.

İbra konusu alacağın türünün ve miktarının ibranamede açıkça belirtilmesi gerekir.

Ödemenin ibranamede yazılı hak tutarına göre eksiksiz olarak ve banka yoluyla yapılması gerekir.

İBRANAMENİN BENZER KAVRAMLARDAN FARKI

İbraname-Makbuz İlişkisi:

İbra, borcun sona erdiğini; makbuz, borcun ifa edildiğini gösterir.

İbraname-Feragat İlişkisi:

Feragat, mevcut bir haktan veya alacaktan vazgeçildiğini  gösterir ve tek taraflı bir işlemdir. Oysa ibra iki taraflı bir işlemdir.

İbraname-Takas İlişkisi:

İbrada alacaklı tektir.

İbraname-İkale İlişkisi:

İkalede sona eren borç ilişkisi iken ibranamede sona eren belli bir borçtur.

İbra Sözleşmesi-Alacağı Talep Etmeme Taahhüdü İlişkisi:

Alacağı talep etmeme taahhüdünde borç sona ermemekte, sadece talep edilmesi ertelenmektedir ve alacaklının bu alacağını takas veya başkasına temlik edebilmesi mümkündür.

İŞ HUKUKU UYGULAMASINDA
iBRANAME
6098 Sayılı Kanundan Önceki Dönem

İş ilişkisi devam ederken düzenlenen ibra sözleşmeleri geçersizdir.

İbranamede tanzim tarihinin yer alması gerekir.

İbraname savunmasına karşı işçinin irade fesadı iddiasında bulunması halinde bu iddianın ispatı gerekir. Örneğin, gerçek borç miktarı ile ibrada yazılan ödeme tutarı oranında açık oransızlık olması, işten çıkarılma tehdidi ile imzalatılması.

İş kazasından doğan tazminat davalarında ibranın kazadan sonra yapılmış olması ve miktar içermesi, gerçek maddi zarar miktarı ile ibradaki tazminat miktarı arasında açık bir oransızlık bulunmaması gerekir. Ne kadarının maddi ne kadarının manevi tazminat olduğu anlaşılamıyorsa miktarın eşit olarak tazminatlara paylaştırılıp, ibrayı geçersiz kılmayacağı kabul edilmektedir.

İŞ HUKUKU UYGULAMASINDA
iBRANAME
6098 Sayılı Kanundan Önceki Dönem

Henüz doğmamış ve varlığı tartışmalı olan bir alacak için ibra sözleşmesi düzenlenemez.

İbraname, yapıldığı tarihte doğmuş bulunan hakkı ortadan kaldıran ve işçi aleyhine bir kurumdur. Bu nedenle dar yorumlanır. İbranamenin açık ve kesin bir şekilde düzenlenmiş olması gerekir. «Hiçbir alacağım kalmadı.» gibi ifadeler yeterli değildir. Miktar yazılı olmayan ancak alacaklar açıkça belirtilmek suretiyle imzalanan belgeler, geçerli ibraname mahiyeti taşır. Ancak, irade fesadı denetimi çok sıkı yapılır.

İbranamaye konulan ihtizari kayıt ibra iradesinin olmadığını gösterir. Ancak, ihtizari kaydın sözleşme düzenlendiği sırada ileri sürülmesi gerekir. Sözleşme yapıldıktan sonraki ihtizari kayıt, ibrayı geçersiz kılmaz.

İbranamenin bölünebilmesi mümkündür.

İbraname, yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir.

Kısmi ödeme hallerinde yapılan ödeme makbuz hükmündedir.

Savunma ile çelişki varsa ibraname bütünüyle geçersiz kılınmaz.Savunmayla çelişmeyen kısımlar yönünden ibra değerini korur.

İŞ HUKUKU UYGULAMASINDA
iBRANAME
6098 Sayılı Kanundan Sonraki Dönem

Yargıtay 9.Hukuk Dairesinin yayınladığı ibraname ilke kararına göre,

İşçinin işverenden alacağına ilişkin ibra sözleşmesinin yazılı olması, ibra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az bir aylık sürenin geçmiş bulunması, ibra konusu alacağın türünün ve miktarının açıkça belirtilmesi, ödemenin hak tutarına nazaran ve banka aracılığıyla yapılması şarttır. Bu unsurları taşımayan ibra sözleşmeleri kesin olarak hükümsüzdür.