- Yüklenici, sözleşmeyle yapımını yüklendiği işin dışında sadece iş sahibinin yararına fazla iş yapması durumunda bu işin bedelini işin yapıldığı tarihteki rayiç üzerinden isteyebilir (TBK. md. 526).
- Yüklenici kendi iradesiyle inşaatın tamamına ve bu kapsamda arsa sahiplerine ve kendisine verilen bağımsız bölümlere aynen yansıtılan değer artırıcı işler yapması durumunda -sözleşmede aksine hüküm yoksa- fazla bedel isteminde bulunamaz.
- Yüklenici, kural olarak sözleşmede kararlaştırılandan fazla ve daha kaliteli malzeme kullanarak yaptığı işler bedelini, yapılan bu fazla işlerin ve kullanılan kaliteli malzemelerin arsa sahiplerinin yararına ve yasal olması, ekonomik değerinin bulunması ve fazla işler ile kaliteli malzemeyi içeren imalatı kendisine isabet eden bağımsız bölümler için de yapmamış olması koşulu ile vekaletsiz iş görmeye ilişkin kurallar (TBK'nın 526 vd.) uyarınca işin yapıldığı tarihteki mahalli serbest piyasa rayiç değerleri üzerinden isteyebilir.
- İnşaatın ortak yerlerinde yapılan fazla imalatlar hem arsa sahibinin hem de yüklenicinin yararınadır. Dolayısıyla her iki tarafın da yararına olan böyle bir kazanım, fazla iş olarak nitelendirilemez ve yükleniciye bunların karşılığını isteme hakkı vermez.
- Sözleşme dışı yapıldığı belirlenen işler için ayrıca bir sözleşme yapılmamış olması bedellerinin ödenmesine engel değildir.
- Sözleşme dışı yapılan işlerin, iş sahibi açısından zorunlu ve yararlı nitelikte olması gerekir
- Sözleşme dışı imalat iş sahibince kabul edilmiş olsa bile, bunların onaylanmış projeye ve imar mevzuatına aykırı olmaması gerekir.
- Sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı durumlarda; yüklenici kendi iradesiyle inşaatın tamamına ve bu kapsamda arsa sahiplerine ve kendisine verilen bağımsız bölümlere aynen yansıtılan değer artırıcı işler yapması sonucu fazla bedel isteminde bulunamaz.
- Sözleşme dışı yapılan işlerin bedeli, TBK. md. 481 hükmüne göre belirlenemez. Çünkü bu madde sözleşmede iş bedelinin hiç kararlaştırılmaması veya yaklaşık olarak kararlaştırılmış olması durumlarında uygulanır.
- Yüklenicinin yaptığını ileri sürdüğü işlerin sözleşme kapsamında kalıp kalmadığının bilirkişilerce saptanması gerekir.
- Sözleşme dışı işlerin “hangi yıl yapıldığının saptanması”, imalat bedeli için uygulanacak rayiç bedeli belirlemek bakımından önemlidir.
- Sözleşmede inşaatın teknik özellikleri ve hangi malzemelerin kullanılacağı belirlenmiş yüklenicinin kendi dairelerine yapacağı imalatın aynısını arsa sahibinin dairelerine de yapacağına ilişkin bir hükme yer verilmemişse, sözleşmede belirlenen imalatın üstünde bir değerle yapılanların fazla iş olarak kabul edilmesi gerekir.
- Yüklenici işi sözleşme ve eklerine, iş sahibinin beklentisi ile fen ve sanat kaidelerine uygun yapmak zorunda olduğundan, işin bozuk imali nedeniyle yeniden yapılmış olması fazla iş olarak nitelendirilemez.
- Sözleşmede Yapım İşleri Genel Şartnamesinin sözleşmenin eki olduğu belirtilmişse ve şartnamede keşif bedelinin % 30 fazlası dışında yapılan işlerin “fazla iş olarak kabul edileceği” belirtilmişse, fazla iş bedellerinin yapıldıkları yılların serbest mahalli piyasa rayiçlerine göre belirlenmesi gerekir.
- Vekaletsiz iş görülmüşse, bunun bedeli, sözleşme ve kararnamelere göre değil, sözleşme dışı işlerin yapıldığı tarihteki rayiç bedellerine göre hesaplanacaktır.
- Eksik imalatın tamamlanması ve bozukluğun giderilmesi için yapılan imalatlar, ilave imalat sayılmaz.
- Sözleşmede yer almasa bile, “onsuz olmaz” nitelikteki imalatlar ilave imalat sayılmaz.