7162 sayılı yasa ile Gelir Vergisi Kanunda ve Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunda yapılan değişiklikler hakkında değerlendirme
30.01.2019 tarih ve 30671 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7162 sayılı yasa ile aşağıdaki hususlarda mevzuat değişikliğine gidilmiştir. Söz konusu Kanun ile yapılan düzenlemelerden öne çıkan hususlar aşağıdaki şekilde açıklanmıştır.
1) Gelir Vergisi Kanunu’nun 25.maddesindeki değişiklik
(7162 sayılı Kanun – md.2 uyarınca)
Gelir Vergisi Kanunu’nun 25.maddesi gelir vergisinden istisna tutulan tazminat ve yardımları düzenlemektedir. 7162 sayılı Kanunun 2.maddesi ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesinin ilk fıkrasında değişikliğe gidilerek eski metinde yer alan ölüm, engellilik ve hastalık sebebiyle verilen tazminat ve yardımlara ilaveten işsizlik ödeneğinin de vergiden müstesna tutulduğu hüküm altına alınmıştır. Bu değişiklik ile amaçlanan, işsizlik kapsamında verilen tazminatlardan hangilerinin istisna kapsamına girdiği hususuna açıklık getirmektir.
Ayrıca önceki metinde “işsizlik sebepleriyle (işe başlatmama tazminatı dahil ) verilen tazminat ve yardımlar” ibaresi de “4857 sayılı İş Kanunu’na göre ödenen işe başlatmama tazminatı” olarak değiştirilmiştir. Bu değişiklik, 27.03.2018 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 7103 sayılı kanunun getirdiği düzenlemenin bir sonucu olarak gözükmektedir. Zira, 7103 sayılı yasa ile Gelir Vergisi Kanunu’nun 61. maddesinde yapılan değişiklik ile karşılıklı sonlandırma veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar, iş sonu, iş güvencesi gibi adlar altında yapılan ödeme ve yardımlar ücret olarak kabul edilerek vergi kapsamına alınmıştır. Dolayısıyla eski metinde yer alan ve çoğul bir anlam taşıyan işsizlik sebepleriyle verilen tazminat ve yardımlar ibaresi İş Kanunu’na göre ödenen işe başlatmama tazminatı olarak sınırlandırılmıştır.
Bir başka deyişle işe başlatmama tazminatı dışında işin sonlandırılması sebebiyle her ne ad altında olursa olsun verilen yardım, ödeme ve tazminatlar gelir vergisinden müstesna sayılmayacaktır.
Ayrıca önceki metinden farklı bir şekilde 4857 sayılı yasa kapsamında ödenen işe başlatmama tazminatına vurgu yapılarak İş Kanunu kapsamı dışında çalışan işçilere işin sonlandırılması sebebiyle verilecek yargı kararı neticesinde veya haricen ödenecek tazminatların vergiden müstesna olmayacağı belirtilmektedir.
Eski düzenleme: 1.Ölüm, engellilik, hastalık ve işsizlik sebepleriyle (işe başlatmama tazminatı dahil) verilen tazminat ve yapılan yardımlar;
Yeni düzenleme: 1. Ölüm, engellilik, hastalık ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca ödenen işsizlik ödeneği ve 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu'na göre ödenen işe başlatmama tazminatı ve yapılan yardımlar;
2) Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121.maddesindeki değişiklik (7162 sayılı Kanun – md.3 uyarınca)
Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 121.maddesi, vergiye uyumlu mükelleflere yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanacak verginin %5 oranında indirime tabi olma hakkı veren düzenlemeyi içermektedir. Maddenin ikinci fıkrası ise bu indirimden yararlanabilmek için gerekli şartların düzenlendiği kısımdır.
Eski düzenlemede, beyannamenin süresinde verilmiş ve kanuni sürede ödenmiş olması şart olarak koşulmuş ancak 10 TL’ye kadar yapılan eksik ödemelerin bu şartın ihlali olarak kabul edilmeyeceği belirtilmekteydi, yeni değişiklik ile vergiye uyumlu mükellef düzenlemesinde yer alan eksik ödemelere ilişkin belirlenen 10 TL olan meblağ 250 TL olarak düzeltilmiştir.
Ayrıca ikinci fıkranın birinci bendinin sonuna “Vergi kanunları gereğince, tecil edilerek belirlenen şartların gerçekleşmesine bağlı olarak terkin edilecek vergilerin, şartların sağlanamaması halinde kanunlarında belirlenen tecil süresinin sonunu takip eden on beşinci günün bitimine kadar ödenmesi şartıyla bu şart ihlal edilmiş sayılmaz.” şeklinde bir ek cümle ihdas edilmiştir. Tecil edilen ancak şartlar gerçekleşmediği için terkin işlemi yapılamayan vergilerin tecil süresi sonunu takip eden on beşinci gün sonuna kadar ödenmesi durumunda vergi indiriminden yararlanılabilmesi mümkün hale gelmiştir.
3) Gelir Vergisi Kanununa eklenen Geçici 89.madde
(7162 sayılı Kanun – md.4 uyarınca)
Yukarıda belirtildiği üzere 27.03.2018 tarihinde yürürlüğe giren değişiklik ile ikale/karşılıklı sonlandırma sözleşmeleri uyarınca yapılan ödemeler ücret sayıldığından 27.03.2018 tarihinden sonra bu nevi ödemelerin vergiye tabi olacağı tartışmasızdır. Ancak mezkur değişiklik öncesi ikale/karşılıklı sonlandırma neticesinde ödenen tazminat ve ödemeler istisna kapsamı dâhilinde olduğundan Mahkemeler kahir ekseriyetle davaların kabulü ile yapılan kesintilerin iadesi yönünde karar vermekteydi.
Geçici 89.maddenin ihdası ile 27.03.2018 tarihinden önce bu nevi ödeme/tazminatlar üzerinden tevkif edilerek tahsil edilen gelir vergisinin düzeltme zamanaşımı süresi içinde tarha yetkili vergi dairelerine başvurulması suretiyle iade edileceği hükme bağlanmıştır. Bu düzenlemeden yararlanabilmek için dava açılmamış olması veya açılan davadan vazgeçilmesi şart olarak düzenlenmiştir. Vazgeçme halinde İdare lehine ilam vekâlet ücreti doğmayacağı da ayrıca hüküm altına alınmıştır.
Hakkında kesinleşmiş yargı kararı bulunan iade talepleri ilgili olarak bu maddenin uygulanmayacağı belirtilmiştir.
4) Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen Geçici 78.madde (7162 sayılı Kanun- md.10 uyarınca)
Bu madde ile esasen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 78.madde ile asgari ücret desteğinin 2019 yılında da devam ettirilmesi sağlanmıştır. 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında haklarında uzun vadeli sigorta kolları hükümleri uygulanan sigortalıları çalıştıran işverenlerce;
a) 2018 yılının aynı ayına ilişkin Kurum’a verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde prime esas günlük kazancı 102 TL (Aylık 3.060 TL) ve altında bildirilen sigortalıların toplam prim ödeme gün sayısını geçmemek üzere, 2019 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
b) 2019 yılı içinde ilk defa bu Kanun kapsamına alınan işyerlerinden bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısının,
2019 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemi için bu maddede belirtilen tutarlar ile çarpımı sonucu bulunacak tutar, bu işverenlerin Kuruma ödeyecekleri sigorta primlerinden mahsup edilir ve bu tutar İşsizlik Sigortası Fonundan karşılanır. Ancak (a) bendinde belirtilen prime esas günlük kazanç tutarı 18/10/2012 tarihli ve 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümleri uyarınca toplu iş sözleşmesine tabi özel sektör işverenlerine ait işyerleri için 203 TL olarak esas alınır.
Birinci fıkrada belirtilen işyerlerinin tespitinde; 2018 yılı Ocak ila Kasım ayları/döneminde uzun vadeli sigorta kollarından aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile bildirimi yapılan 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalı sayısının ortalaması esas alınır. Ortalama sigortalı sayısı; beş yüzün altında olan işyerleri için günlük 5 Türk lirası, beş yüz ve üzerinde olan işyerleri için günlük 3,36 Türk lirası destek sağlanır.
Bu durumda; 2019 yılı Ocak ila Aralık ayları/ dönemi için ortalama sigortalı sayısı 500’ün altında olan işyerleri için günlük 5 TL (aylık 150 TL), 500 ve üzerinde olan işyerleri için ise günlük 3,36 TL (aylık 100,8 TL) ile çarpımı sonucu hesaplanacak tutar, madde kapsamındaki işverenlerin SGK’ ya ödeyeceği sigorta primlerinden mahsup edilecektir.
Örneğin, kazançları 2018/Şubat ayında 102 TL (aylık ücreti 3.060 TL) ve altı olan uzun vadeli sigorta kollarına tabi 4 sigortalı için bildirilmiş 120 gün, 2019/Şubat ayı için destekten yararlanılacak gün sayısı olarak esas alınacaktır. 120 günlük prim ödeme gün sayısının 5,00 TL (ortalama sigortalı sayısı 500’ün altında olan işyerleri için günlük tutar) ile çarpımı sonucu bulunacak tutar (120 x 5,00 = 600,00-TL) ilgili işveren açısından 2019/Şubat ayı için yararlanılacak azami destek tutarı olacaktır.
Asgari ücret desteğinden yararlanılamayacak haller ise aşağıdaki gibidir:
Bu madde kapsamında destekten yararlanılacak ayda/dönemde, 2018 yılı Ocak ila Kasım ayları/döneminde aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında uzun vadeli sigorta kollarından en az sigortalı bildirimi yapılan aydaki/dönemdeki sigortalı sayısının altında bildirimde bulunulması halinde bu madde hükümleri uygulanmaz.
Mevcut bir işletmenin kapatılarak değişik bir ad ve unvan altında ya da bir iş birimi olarak açılması veya yönetim ve kontrolü elinde bulunduracak şekilde doğrudan veya dolaylı ortaklık ilişkisi bulunan şirketler arasında istihdamın kaydırılması, şahıs işletmelerinde işletme sahipliğinin değiştirilmesi gibi İşsizlik Sigortası Fonu katkısından yararlanmak amacıyla muvazaalı işlem tesis ettiği anlaşılan veya sigortalıların prime esas kazançlarını 2019 yılı Ocak ila Aralık ayları/dönemi için eksik bildirdiği tespit edilen işyerlerinden İşsizlik Sigortası Fonunca karşılanan tutar, gecikme cezası ve gecikme zammıyla birlikte geri alınır ve bu işyerleri hakkında bu madde hükümleri uygulanmaz.
İşverenlerin çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili 2019 yılı Ocak ila Aralık aylarına/dönemine ait aylık prim ve hizmet belgelerini veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerini yasal süresi içerisinde vermediği, sigorta primlerini yasal süresinde ödemediği, denetim ve kontrolle görevli memurlarca yapılan soruşturma ve incelemelerde çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığı durumlarının tespit edilmesi, Kuruma prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borcu bulunması hâllerinde bu maddenin birinci fıkrasının (b) bendine ilişkin hükümler uygulanmaz. Ancak Kuruma olan prim, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borçlarını 6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesine göre tecil ve taksitlendiren işverenler bu tecil ve taksitlendirme devam ettiği sürece anılan fıkra hükmünden yararlandırılır. Bu maddenin uygulanmasında bu Kanun’un ek 14.maddesi hükümleri uygulanmaz.
Belirtmek isteriz ki, Birinci fıkranın (a) bendinin uygulanmasında, bir önceki yılın aynı ayına ilişkin olarak aylık prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi verilmemiş olması halinde bildirim yapılmış takip eden ilk aya ilişkin aylık prim ve hizmet belgesindeki veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesindeki bildirimler esas alınır. 2018 yılından önce bu Kanun kapsamına alınmış ancak 2018 yılında sigortalı çalıştırmamış işyerleri hakkında birinci fıkranın (b) bendi hükümleri uygulanır.
Sigortalı ve işveren hisselerine ait sigorta primlerinin Devlet tarafından karşılandığı durumlarda işverenin ödeyeceği sigorta priminin İşsizlik Sigortası Fonunca karşılanacak tutardan az olması hâlinde sadece sigorta prim borcu kadar mahsup işlemi yapılır.
3213 sayılı Kanun’un ek 9 uncu maddesi uyarınca ücretleri asgarî ücretin iki katından az olamayacağı hükme bağlanan “Linyit” ve “Taşkömürü” çıkarılan işyerlerinde yer altında çalışan sigortalılar için birinci fıkranın uygulanmasında (a) bendi uyarınca belirlenecek günlük kazanç 271 TL olarak ve 2018 yılının aynı ayına ilişkin Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen prim ödeme gün sayısının yüzde 50’sini geçmemek üzere, 2019 yılında cari aya ilişkin verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde bildirilen sigortalılara ilişkin toplam prim ödeme gün sayısı dikkate alınır.
Bu madde hükümleri, 5018 sayılı Kanun’a (Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu) ekli (I) sayılı cetvelde sayılan kamu idarelerine ait kadro ve pozisyonlarda 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında çalışan sigortalılar için uygulanmaz.
4734 sayılı Kanun’un
(Kamu İhale Kanunu) 2. maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c) ve (d) bentlerinde sayılan idareler tarafından ilgili mevzuatı uyarınca yapılan ve sözleşmesinde fiyat farkı ödeneceği öngörülen hizmet alımlarında, ihale dokümanında personel sayısının belirlendiği ve haftalık çalışma saatinin tamamının idarede kullanılmasının öngörüldüğü işçilikler için birinci fıkra uyarınca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından karşılanacak tutarlar bu idarelerce işverenlerin hak edişinden kesilir.
2019 yılı Ocak ila Aralık aylarına/dönemine ilişkin yasal süresi dışında Kuruma verilen aylık prim ve hizmet belgelerinde veya Hazine ve Maliye Bakanlığına verilecek muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinde kayıtlı sigortalılar için bu madde hükümleri uygulanmaz.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve Türkiye İş Kurumunun görüşleri alınmak suretiyle Kurum tarafından belirlenir.
Söz konusu Kanun’a aşağıdaki bağlantı yoluyla ulaşabilirsiniz:
http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190130.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190130.htm
Saygılarımızla.
SEREN&SEREN AVUKATLIK
VE DANIŞMANLIK