TÜRK SİVİL HAVACILIK MEVZUATI UYARINCA
UÇAĞA KABUL EDİLMEME, SEFER İPTALİ VE RÖTAR DURUMUNDAKİ YOLCU HAKLARI
Hemen hemen bütün ülkelerde geçerli olduğu üzere, ülkemizde de havayolu firmalarının sorumlulukları Varşova/Lahey/Montreal Konvansiyonları dâhilinde sınırlandırılmıştır.
Havayolu firmaları, her ne kadar Konvansiyonlarda yer almayan durumlarda yolculara karşı sorumluluklarının olmayacağını iddia etseler de, mahkemeler başta Sivil Havacılık Kanunu ve diğer ulusal mevzuat tahtında, Konvansiyonlarda belirlenmemiş haller açısından da havayolu firmaları aleyhine kararlar vermektedir.
Bu kararlardan bazıları overbook sebebiyle uçağa kabul edilmeyen, seferin iptali sebebiyle seyahat edemeyen veya seferin gecikmeli olarak icra edilmesi sebebiyle zarara uğrayan yolcuların taleplerine ilişkindir.
Avrupa Birliği (AB) Parlamentosu’nun 11.02.2004 tarihinde aldığı ve yaklaşık bir yıl sonra, 17.02.2005 tarihinde yürürlüğe giren 261/2004 sayılı kararı ile, AB ülkelerine ya da AB ülkelerinden havayolu ile seyahat eden yolcuların, havayolu firması tarafından aşkın rezervasyon gerekçesiyle uçağa kabul edilmemesi (overbook) veya seferin iptal edilmesi yahut seferin gecikmeli yapılması hallerinde hangi haklara sahip olacakları düzenlemiştir.
Bahse konu yolcu hakları, yolcuların milliyetine veya sorumlu tutulan havayolu firmasının AB üyesi ülkelerden birinin şirketi olup olmamasına bakılmaksızın, AB üyesi ülkeye ya da AB üyesi ülkeden uçakla seyahat eden tüm yolculara tanınmıştır. Bir başka deyişle, yolcu haklarının geçerli olabilmesinin tek ve yegâne koşulu, uçuşun herhangi bir AB ülkesine ya da herhangi bir AB ülkesinden yapılmasıdır.
03.12.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak 01.01.2012 tarihinde yürürlüğe giren Havayolu ile Seyahat Eden Yolcuların Haklarına Dair Yönetmelik (SHY-YOLCU) uyarınca, AB regülasyonunda yer alan benzer hakların, Türk Sivil Hav Taşıyıcıları’nca da tanınması hüküm altına alınmıştır.
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM), Yönetmelik’in yürürlüğe girmesinden sonra konu ile ilgili 2012, 2013, 2014 ve 2015 yıllarında Genelgeler yayınlayarak uygulamaya ilişkin hususları ve havayolu firmalarınca yapılması gerekenleri düzenlemiştir.
SHY-YOLCU Yönetmeliği ile SHGM tarafından çıkarılan Genelgeler çerçevesinde; overbook, sefer iptali ve seferin gecikmesi (rötar) hallerinde yolcuların sahip olacakları haklar şöyle özetlenebilir;
a) Uçağa Kabul Edilmeme Durumu (overbook)
Onaylı ve geçerli bir bileti olmasına rağmen, havayolu firmasının uçak kapasitesinden daha fazla sayıda bilet satışı yapması sebebiyle seyahatini gerçekleştiremeyen veya bir alt sınıf dahilinde (business bilete sahip iken ekonomi sınfında) seyahat etmek durumunda kalan yolculara;
a.1) Tazminat hakkı
iç hat uçuşları için 100 avro, 0-1.500 km arası dış hat uçuşları için 250 avro, 1.500-3.500 km arası dış hat uçuşları için 400 avro ve 3.500 km üzeri dış hat uçuşları için 600 avro karşılığı ödeme TL olarak yapılır. Mesafe belirlenirken aktarmalı uçuş varsa son varış noktası esas alınarak hesaplama yapılır.
a.2) Diğer haklar (bekleme süresi ile orantılı olarak)
Ücretsiz rezervasyon değişikliği: Yolcu biletin tarihini değiştirmek isterse kendisinde herhangi bir ücret farkı talep edilmeden yeni tarihli rezervasyon biletlemesi yapılacaktır.
Ücretsiz parkur değişikliği: Yolcunun talep etmesi halinde, fark ücret talep edilmeksizin, kilometre skalasında olmak kaydıyla, varış noktası değiştirilerek yeni bir bilet tanzim edilecektir.
Bilet ücretinin iadesi: Yolcunun talebi halinde herhangi bir ceza veya kesintiye tâbi tutulmaksızın biletin bedeli tam olarak iade edilir.
2 saati aşan bekleme halinde süre kısıtlaması olmaksızın ücretsiz iki kez telefon görüşmesi yapma, faks ve e-posta kullanma hakkı yolcuya verilecektir.
2 saati aşan bekleme halinde sıcak/soğuk içecek ve hafif ara yemek ikramı yapılacaktır.
3 saati aşan bekleme halinde ana yemek ikramı yapılacaktır.
Yolcuya sunulan alternatif uçuşun kalkış saati ile orijinal uçuş saati arasındaki sürenin sekiz saat ve üzeri olması halinde ücretsiz konaklama hizmeti verilecektir.
Yolcuya sunulan alternatif uçuş planı mevcut biletin kakış/varış noktalarından farklı ise aradaki ulaşım imkanları yolculara ücretsiz olarak sunulur.
-------§-------
b) Seferin İptal Edilmesi Durumu
b1) Tazminat hakkı
Sefer iptali sebebiyle ile tazminata hak kazanmak için öncelikle seferin iptal sebebinin meteorolojik şartlar, doğal afetler, güvenlik riskleri gibi havayolu firmasına kusur atfedilmeyecek nedenler kaynaklı olmaması gerekmektedir. Uygulamada en çok görülen iptal sebebi operasyonel neden olarak gösterilen havayolunun iç işleyiş mekanizmasından kaynaklı sebep olup, bu durumun varlığı, yolculara tazminat hakkı vermektedir. İç hat uçuşları için 100 avro, 0-1.500 km arası dış hat uçuşları için 250 avro, 1.500-3.500 km arası dış hat uçuşları için 400 avro ve 3.500 km üzeri dış hat uçuşları için 600 avro karşılığı ödeme TL olarak yapılır. Mesafe belirlenirken aktarmalı uçuş varsa, son varış noktası esas alınarak hesaplama yapılır.
Havayolu firmasının sefer iptali sebebiyle tazminat sorumluluğundan kurtulabilmesi için:
Planlanan hareket zamanından en az iki hafta önce sefer iptalini bildirmesi,
veya
Planlanan hareket saatinden iki hafta ile yedi gün öncesinden sefer iptalini yolculara haber vermesi ve yolculara planlanan hareket saatinden en fazla iki saat önce kalkışlarına ve son varış yerine planlanan varış saatinden en fazla dört saat sonra ulaşmalarına imkan veren güzergah değişikliği teklif etmesi
veya
Planlanan hareket saatinden yedi gün öncesi bir tarihte sefer iptalini yolculara haber vermesi ve planlanan hareket saatinden en fazla bir saat önce ayrılmalarına ve son varış yerine planlanan varış saatinden en fazla iki saat sonra ulaşmalarına olanak veren güzergah değişikliğini teklif etmesi gerekir.
Havayolu firması tarafından yolculara 1.500 km ve daha kısa mesafeli uçuşlar için iki saati, 1.500-3.500 km arası uçuşlar için üç saati, 3.500 km den daha fazla mesafeli uçuşlar için dört saati aşmayan alternatif güzergah değişikliğinin teklifi halinde yukarıda yer alan tazminatlarda %50 indirime gidilecektir.
b2) Diğer haklar (bekleme süresi ile orantılı olarak)
Sefer iptali halinde, seferin hangi sebeple iptal olduğuna bakılmaksızın bekleme süresi ile orantılı olarak şu haklar havayolu firması tarafından yolculara sağlanacaktır:
Ücretsiz rezervasyon değişikliği: Yolcu biletin tarihini değiştirmek isterse kendisinde herhangi bir ücret farkı talep edilmeden yeni tarihli rezervasyon biletlemesi yapılacaktır.
Ücretsiz parkur değişikliği: Yolcunun talep etmesi halinde, fark ücret talep edilmeksizin, kilometre skalasında olmak kaydıyla, varış noktası değiştirilerek yeni bir bilet tanzim edilecektir.
Bilet ücretinin iadesi: Yolcunun talebi halinde herhangi bir ceza veya kesintiye tâbi tutulmaksızın biletin bedeli tam olarak iade edilir.
2 saati aşan bekleme halinde süre kısıtlaması olmaksızın ücretsiz iki kez telefon görüşmesi yapma, faks ve e-posta kullanma hakkı yolcuya verilecektir.
2 saati aşan bekleme halinde sıcak/soğuk içecek ve hafif ara yemek ikramı yapılacaktır.
3 saati aşan bekleme halinde ana yemek ikramı yapılacaktır.
Yolcuya sunulan alternatif uçuşun kalkış saati ile orijinal uçuş saati arasındaki sürenin sekiz saat ve üzeri olması halinde ücretsiz konaklama hizmeti verilecektir.
Yolcuya sunulan alternatif uçuş planı mevcut biletin kakış/varış noktalarından farklı ise aradaki ulaşım imkanları yolculara ücretsiz olarak sunulur.
-------§-------
c) Uçuşun Gecikmesi (Rötar)
c1) Tazminat hakkı;
Her ne kadar SHY-YOLCU Yönetmeliği’nde, seferin tehirli icrası halinde tazminat ödemesine ilişkin bir hüküm yer almasa da, AB uygulamasına uygun olacak şekilde SHGM HUD-2015/3 sayılı Genelgesi ile, uçuşların mücbir sebep olmaksızın
1.500 km ve daha kısa uçuşlar için 5 saat veya daha fazla,
1.500-3.500 km arasındaki uçuşlar için 7,5 saat veya uçuş süresi 4 saat ve fazla uçuşlar için uçuş süresinin iki katı veya daha fazla
3.500 km den daha uzun (uçuş süresi 5 saat veya daha fazla) uçuşlar için uçuş süresinin iki katı veya daha fazla
tehir edilmesi halinde durumun uçuş iptali olarak değerlendirileceğini hüküm altına almıştır. Mezkur Genelge uyarınca tehir sürelerine bağlı olarak yolcuların; İç hat uçuşları için 100 avro, 0-1.500 km arası dış hat uçuşları için 250 avro, 1.500-3.500 km arası dış hat uçuşları için 400 avro ve 3.500 km üzeri dış hat uçuşları için 600 avro karşılığı tazminat alma hakları bulunmaktadır.
c2) Diğer haklar (bekleme süresi ile orantılı olarak)
Uçuşun gecikmeli olarak icrası halinde, seferin hangi sebeple gecikmeye girdiğine bakılmaksızın; bekleme süresi ile bağlantılı olarak yukarıda “a2” ve “b2”bölümünde açıklanan haklar iki küçük farklılıkla havayolu firması tarafından yolculara sağlanacaktır.
Bu iki farklı husus, biletin ücretsiz iadesi için iç hat uçuşunda 1-2 saat arası, dış hat uçuşu için ise 5 saat ve üzeri gecikme olması hali ile ücretsiz rezervasyon/parkur değişikliği için 1-2 saat gecikmenin oluşması halidir.
Yolcuların SHY-YOLCU Yönetmeliği kapsamında alacakları tazminat ödemeleri genel hükümler uyarınca talep edilebilecek; diğer haklarını ortadan kaldırmayacaktır.
Yönetmeliğin 13.maddesi, yolcuların diğer kanun ve düzenlemelerden doğan tazminat talep etme haklarının saklı tutulduğunu özellikle hüküm altına almıştır. Dolayısıyla mezkur Yönetmelik kapsamında alınacak tazminat haricinde, yolcunun maddi ve manevi tazminat talebinde bulunmasını engelleyen bir hüküm mevcut değildir.
-------§-------