SOKAĞA ÇIKMA YASAĞI KAPSAMINDAKİ 20 YAŞ ALTI VE 65 YAŞ ÜSTÜ ÇALIŞANLARIN HUKUKSAL DURUMU

65 YAŞ ÜSTÜ VEYA KRONİK RAHATSIZLIĞI BULUNANLAR
Covid-19 ile mücadele kapsamında alınan önlemlerden biri de İçişleri Bakanlığı’nca alınan 65 yaş üstü veya kronik rahatsızlığı bulunan kişilerin 21 Mart tarihi itibarıyla sokağa çıkmasının sınırlandırılmasıdır.

Sokağa çıkması sınırlanan grup daha çok 65 yaş üstü kişiler olarak görünse de, yaş sınırlaması olmaksızın kronik rahatsızlığı olan kişilerin de dışarı çıkması yasaklanmıştır. Bu kapsamda, aşağıda listelenen kronik hastalıklara sahip kişilerin, iş yerlerinde çalışma devam ediyor olsa dahi işe gitmeleri mümkün olmayacaktır.

Bu kapsamda sağlık raporu ile hastalık durumu belgelenmiş,

• Bağışıklık sistemi düşük olanlar,
• Kronik akciğer hastalığı olanlar,
• Astım hastaları,
• KOAH hastaları,
• Kalp/damar hastalığı olanlar,
• Böbrek rahatsızlığı olanlar,
• Hipertansiyon hastaları,
• Karaciğer hastalığı olanlar,
• Bağışıklık sistemini bozan ilaç kullananlar (örneğin kanser hastaları) ikametgâhlarından dışarı çıkamayacaklardır.

Bununla birlikte çalışanlara yönelik olarak İçişleri Bakanlığınca, 22 Mart itibariyle, 65 yaş üzeri ve kronik rahatsızlığı olanlara yönelik sokağa çıkma kısıtlamasıyla ilgili olarak ek bir genelge ile istisnalar belirlenmiştir.

Buna göre yürüttükleri kamu görevinin niteliği, mevcut durumdaki aciliyeti ve kamu hizmetinin sürekliliğinin sağlanmasında (kanser hastaları ve organ nakli olanlar hariç olmak üzere) hizmetine ihtiyaç duyulacak başta doktorlar olmak üzere sağlık çalışanlarına, belediye başkanlarına, kurum il müdürlerine, sosyal hizmet kuruluşları görevlilerine, vb kamu görevlileri/kamu hizmeti yürütenler ile eczacılara, valilik/kaymakamlıklar tarafından yasaklama/kısıtlama kararlarına belirtilen kapsamda olmak üzere istisnalar getirilmiştir.

65 yaşını doldurmuş ya da kronik rahatsızlığı olan çalışanlar ek genelge kapsamına girmiyorsa uygulanan yöntemlerin ne olacağı, işverenlerin maaş ödemek zorunda kalıp/kalmayacağı, İş akdinin feshinin mümkün olup/olmadığı gibi sorulara ilişkin hukuki görüşlerimiz aşağıda yer almaktadır.

Zorunlu Nedenle İşe Gelemeyen Çalışanların Ücretleri Nasıl Ödenecek?
65 yaşını doldurmuş ya da kronik rahatsızlığı olan kişiler ek genelge kapsamına girmiyorsa işveren ile çalışanın mutabık kalması halinde; ücretsiz izin, ücretli izin ya da evden çalışma gibi çözümler bulunabilecektir.

17.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7244 sayılı kanundan önce tarafların çözüm bulamaması durumunda, işveren maaş ödemek zorunda olmadığı gibi işe gelmediği gerekçesiyle kıdem tazminatı ödemek suretiyle çalışanın iş sözleşmesini feshedebilmekteydi. 

17.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7244 sayılı “Yeni Koronavirüs Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 9uncu maddesi ile 4857 Sayılı İş Kanunu’na eklenen geçici 10uncu maddede, İş Kanunu’nun kapsamında olup olmadığına bakılmaksızın her türlü iş ve hizmet sözleşmesinin, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 ay süre ile (md.25 1/II hükmünde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller dışında) işveren tarafından feshedilemeyeceği hüküm altına alınmıştır.

Belirtilen 3 aylık süre içerisinde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabilecektir. 

Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak; işçiye haklı sebebe dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermeyecektir. Bu maddeye aykırı olarak iş sözleşmesini fesheden işveren veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilecektir. Cumhurbaşkanı 1 ve 2 fıkrada yer alan 3 aylık süreleri 6 aya kadar uzatmaya yetkilidir.

Kronik rahatsızlığı sebebiyle işyerine gelmeyen çalışanlar açısından, haftalık çalışma süresi kısmen ya da tamamen azalan iş yerleri kısa çalışma ödeneğine başvuruda bulunabilir.
7244 sayılı Kanun md.8 “ Yeni koronavirüs (Covid-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilir. İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.” şeklindedir. 

Diğer taraftan; emekli olup çalışma hayatına devam eden çalışanlar için kısa çalışma ödeneği söz konusu değildir.

17.04.2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe gire 7244 sayılı “Yeni Koronavirüs Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 7nci maddesi ile 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na eklenen geçici 24üncü maddede; maddenin yürürlüğe girdiği tarihte iş sözleşmesi bulunmakla birlikte İş Kanunu’nun geçici 10uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile 15.3.2020 tarihinden sonra 51 madde kapsamında iş sözleşmesi feshedilen ve bu Kanunun diğer hükümlerine göre işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere, herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ve İş Kanunu’nun geçici 10 maddesinde yer alan fesih yapılamayacak süreyi geçmemek üzere, bu süre içinde ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, Fondan günlük 39 24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verileceği hüküm altına alınmıştır.

Birinci fıkra kapsamında ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde işverene, bu şekilde çalıştırılan her işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki 4857 sayılı Kanunun 39 uncu maddesince belirlenen aylık brüt asgari ücret tutarında çalışma ve iş kurumu il müdürlüklerince idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir. 

İkamet Yeri Aynı Zamanda İşyeri Olan Çalışanların Durumu

65 yaş üstü ya da kronik rahatsızlığı olup, ikamet yeri aynı zamanda işyeri olan çalışanların (örneğin işyeri bekçileri, yatılı çalışan ev işçileri gibi), işe gidip gelmeleri için sokağa çıkmaları gerekmediğinden çalışmaya devam etmeleri durumunda ücretlerinin de ödenmesi gerekmektedir. 

İşverenlerin, özellikle bu riskli grup için işyerlerinde her türlü önlemi alması ve bu bağlamda Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca yayımlanan “Yeni Koronavirüs Salgını Kapsamında İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonellerinin İşyerlerinde Aldıracağı Tedbirler”e uyması kaçınılmaz bir zorunluluktur.
 

20 YAŞ ALTINDAKİLER AÇISINDAN DEĞERLENDİRMELERİMİZ
İçişleri Bakanlığı’nın bir diğer genelgesi ile tüm il ve ilçelerde 01.01.2000 tarihinden sonra doğmuş olanların sokağa çıkmaları 03.04.2020 tarihi saat 24:00’dan itibaren geçici olarak yasaklanmıştır.

Söz konusu yasağa ilişkin de İçişleri Bakanlığı, 5 Nisan 2020 tarihinde ikinci bir genelge yayınlayarak bazı istisnalar getirmiştir.

İkinci genelge ile doğum tarihi 01.01.2000-01.01.2002 tarihleri arasında (18-20 yaş aralığında) olmakla beraber şu gruplarda yer alanlar yasaktan muaf tutulmuştur:

1. Kamu kurum ve kuruluşlarında memur, sözleşmeli personel veya işçi statüsünde görevli olanlar,
2. Özel sektörde düzenli bir işe sahip olan ve sosyal güvenlik kayıt belgesi ile bu durumu belgeleyenler,
3. Tarımsal üretimin sürekliliği açısından önemli bir fonksiyona sahip olan ve iller arasındaki planlama, seyahat ve konaklama koşulları 03.04.2020 tarih ve 6202 sayılı İçişleri Bakanlığı genelgesi ile düzenlenen mevsimlik tarım işçileri.

Özetle;
doğum tarihi 01.01.2000-01.01.2002 arasında olan sigortalı işçiler, kamu personeli ve (sigortalı ya da sigortasız) mevsimlik tarım işçileri yasaktan muaf        tutuldu. Bu işçiler işe gitmeye, çalışmaya devam edebilecek.

Sonuç olarak aşağıdaki gruplarda yer alanlar hala yasak kapsamında:
1) Doğum tarihi 01.01.2002 tarihinden sonra olan tüm gençler. Bu tarihten sonra doğan gençler kamuda ya da özelde sigortalı çalışıyor olsalar da sokağa çıkma yasağı kapsamında.

2) Doğum tarihi 01.01.2000 – 01.01.2002 tarihi arasında olup sigortasız çalıştırılan işçiler de yasak kapsamında. Bunun tek istisnası yukarıdaki 3. maddeye giren (01.01.2000-01.01.2002 arası doğumlu) mevsimlik tarım işçileri.

20 yaş altı çalışanların işten çıkarılması ya da ücretlerinin ödenmesi konusunda 65 yaşını doldurmuş ya da kronik rahatsızlığı olup ek genelge kapsamına girmeyenler hakkındaki düzenlemeler geçerlidir.